Staparska gradina je arheološko nalazište koje se nalazi iznad klanca reke Đetinje, u ataru sela Stapari, a žene sa ovih prostora nekada su, tvrdi istoričarka Ema Gojković, čak sedam godina dojile decu, a stanovnici neretko jeli i pse.
Ali, idemo ispočetka... Staparska gradina je arheološko nalazište na 11 kilometara zapadno od Užica, o njemu malo ljudi zna, a Ema je na Tik Toku ispričala više o ovom lokalitetu.
- Dobrodošli u Staparsku gradinu. Na području današnje Srbije nalaze se neka od najstarijih arheoloških nalazišta u čitavoj Evropi. Lokalitet Staparska gradina je kasna faza vinčanske kulture, takozvana Vinča D, koja datira u periodu od 4700. do 4500. godine pre nove ere - započela je priču Ema na nalogu "emanikicgojkovic" gde se potpisuje kao istoričarka, novinarka i knjigoljubac.
- Ovu civilizaciju odlikuje prerađivanje bakra i pravljanje oruđa od kamena. Osim toga, nosili su odeću, te su bili dobri tkači i izrađivali su posude od pečene zemlje. Stanovnici Staparske gradine obrađivali su zemlju i pripitomljavali životinje, što predstavlja presedan u istoriji. Hranili su se najpre žitaricama i to pšenicom, heljdom i spletom. Prema istraživanjima, u jednom trenutku su prešle na životinsku hranu, što je prouzrokovalo mnoge stomatološke probleme. Osim ribe i piletine, neretko su jeli i pse. Porodica nije imala više od troje dece, koje su se rađala na sedam godina, s obzirom na to da je u tom periodu majka dojila dete - ispričala je ona dodajući da ćete obilazeći ovaj lokalitet shvatiti koliko je toga izmišljeno u neolitu, a da smo mi danas zapravo samo korisnici toga.
Inače, prema dostupnim informacijama, naselje u Staparima lokalizovano je na gradinskom uzvišenju sa nadmorskom visinom od 666 metara, neposredno iznad tunela i stare železničke pruge uskog koloseka, koja je Užice povezivala sa Sarajevom. Taj u osnovi dosta strm breg, poznat kao Velika gradina, na svojoj severozapadnoj strani gradi manji plato odakle se postepeno spušta prema svojoj jugoistocnoj strani.
Obimna istraživanja sa više blok sondi, izvršena u periodu izmedu 1956. i 1958. godine, pokazala su da se radi o naselju dubokih i dobro sačuvanih slojeva i spada u jedno od najznačajnijih gradinskih naselja u zapadnoj Srbiji. Stratigrafija sloja dubine 3,5 metra pokazuje tri horizonta stanovanja: najniži i najstariji sloj odgovara neolitu, srednji sloj odgovara vincansko-plocnickoj fazi i treci iz perioda bronzanog doba. U toku istraživanja u slojevima naselja otkriveni su masivni ostaci nadzemnih stambenih objekata i dosta dobro očuvani elementi tri kuće, a u najdubljem najstarijem sloju i zemunicne jame. Znacajno je istaci da je u naselju pronaden relativno veliki depo žitarica, u kome dominira pšenica koja vodi poreklo iz agri-kulturnih vrsta prednje Azije.
Naselje u Staparima najverovatnije je nastalo u punom razvoju neolitske epohe i egzistiralo sve do bronzanog doba. Eksponati nađeni na ovom lokalitetu nalaze se u Narodnom muzeju u Užicu.
NE PROPUSTITE
