Rano ujutro 14. septembra 1918. godine, oko 2.000 artiljerijskih cevi oglasilo je početak napada savezničkih armija, pri čemu je udarni deo proboja iznela srpska vojska

BEOGRAD - Na današnji dan pre 95 godina - 14. septembra 1918. godine - na Solunskom frontu započela je artiljerijska priprema za ofanzivu i proboj tog fronta. To je bio jedan od odlučujućih događaja za okončanje Prvog svetskog rata.

Rano ujutro 14. septembra 1918. godine, oko 2.000 artiljerijskih cevi oglasilo je početak napada savezničkih armija, pri čemu je udarni deo proboja iznela srpska vojska. Taj datum prihvaćen je sada kao Dan artiljerije i Dan Mešovite artiljerijske brigade Vojske Srbije.

Solunski front je probijen 15. septemba, a rezultat toga bila je kapitulacija Bugarske, ubrzo Austro-Ugarske, a zatim i Nemačke, čime je završen Prvi svetski rat.

Srpska vojska, nakon proboja Solunskog fronta, oslobodila je Srbiju, a potom i sve zemlje koje su potom uključene u novu zajedničku državu - Kraljevinu Srba Hrvata i Slovenaca, proglašenu u Beogradu 1. decembra 1918. godine, na čijem čelu je bio regent Aleksandar Karadjorđević.

Srpska vojska je na Solunski front prebačena u proleće 1916. godine i to sa grčkog ostrva Krf, gde se oporavljala posle golgote kroz koju je prošla tokom povlačenja kroz Albaniju u zimu 1915-1916.

Na Solunskom frontu sa jedne strane tog fronta nalazili su se francuski, britanski i srpski vojnici, potom i Rusi, a njima se kasnije priključio i jedan broj Grka i Italijana, dok su se sa druge strane ukopani u rovove nalazili austro-ugarski, nemački i bugarski vojnici.

Za komandanta je izabran francuski general Franše d"Epere, koji je u junu 1918. godine održao savetovanje sa srpskim generalima i regentom Aleksandrom Karadjordjevićem kada je odlučeno da ofanziva počne sredinom septembra na sektoru Dobro polje - Veternik - Kozjak na kome se nalazila srpska vojska.
Srpska vojska je bila podeljena u dve armije - Prvu pod komandom Petra Bojovića i Drugu armiju pod komandom Stepe Stepanovića, dok je komandant Štaba bio vojvoda Živojin Mišić.

Srpska vojska je imala tada šest divizija sa 140.0000 vojnika, medju kojima je bilo i oko 25.000 dobrovoljaca, gotovo isključivo Srba.

Kao posledica Prvog svetskog rata čak četiri velike imperije koje su, na ovaj ili onaj način vekovima postojala, prestale su da postoje - Austro-ugarska, Turska, Rusija, Nemačka, a formiran je niz novih nacionalnih država, medju kojima i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca.

Srbija je u tom ratu ukupno izgubila, koliko se zna, 1.248.136 stanovnika, odnosno 28 odsto. U stvarnosti taj procenat je mnogo veći kada se imaju u vidu državni okviri Srbije od pre Balkanskih ratova, koji su,i po sastavu stanovništva, izneli "na svojim ledjima" čitav taj rat, uz bitnu pomoć desetina hiljada Srba dobrovoljaca sa prostora negdašnje Austro-ugarske.

Pobede srpske vojske krunisane su odlukama Srba iz do tada neoslobodjenih krajeva da se prisajedine Srbiji, tako se Vojvodina prisajedinila Srbiji 25. novembra 1918. (Srem dan ranije), a Crna Gora 26. novembra.

Potom je usledilo proglašenje ujedinjenja 1. decembra 1918. godine kada je regent Aleksandar Karađorđević, u palati Krsmanović na Terazijama u Beogradu, proglasio stvaranje Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.
Prema memorandumu Delegacije Kraljevine SHS na mirovnoj konferenciji u Parizu, Srbija je od jula 1914. do oktobra 1915. mobilisala više od 707.000 ljudi, odnosno 24 odsto ukupnog stanovništva. Bilo je to 40 odsto ukupnog broja muškog stanovništva, daleko više od bilo koje zaraćene zemlje.

Ukupno, zaraćene strane u Prvom svetskom ratu mobilisale su oko 70 miliona vojnika, a poginulo je ili stradalo na drugi način probližno 20 miliona. U tom smislu srpske žrtve za ukupnu pobedu saveznika u tom ratu bile su, u poredjenju sa drugima, nemerljive.

Narodna skupština Srbije krajem 2011. godine usvojila je izmene Zakona o državnim i drugim praznicima kojim je predviđeno da se 11. novembar - Dan primirja iz 1918. godine, posebno obeležava i da bude neradni dan.