Koruptivna politika u Srbiji danas je najunosniji biznis pojedinaca, ali tome se približava kraj, uveren je Blagoje Grahovac, geopolitički analitičar

Analitičar geopolitičkih procesa Blagoje Grahovac rođen je 6. aprila 1949. godine u Nevesinju, gde je završio osnovnu školu. Gimnaziju je završio u Mostaru, pilotsku profesiju je otpočeo u Sloveniji, a Vazduhoplovnu vojnu akademiju završio je u Zadru 1970. kao prvi u rangu. Njegovo ime upisano je na počasnu ploču Vazduhoplovne vojne akademije. Završio je Komandnoštabnu akademiju RV i PVO i Školu nacionalne odbrane u Beogradu.
Bio je komandant avijacijske eskadrile, komandant avijacijskog puka, komandant Vazduhoplovne vojne akademije, komandant Vazduhoplovnog korpusa, načelnik sistema vazduhoplovne podrške u Komandi RV i PVO, pomoćnik načelnika GŠ za RV i PVO i zamenik ministra odbrane.

Dobitnik je Decembarske nagrade za rukovođenje i komandovanje kao najvišeg priznanja za tu oblast u nekadašnjoj SFRJ, prenosi Newsweek. Nakon prestanka aktivne vojne službe vršio je dužnosti savetnika predsednika Republike Crne Gore, savetnika predsednika državne zajednice Srbije i Crne Gore i savetnika predsednika Skupštine Crne Gore.

Koje su osnovne odrednice današnjih geopolitičkih procesa u svetu?

Bojim se da geopolitički procesi idu mnogo brže i nekontrolisanije nego što mnogi geopolitičari percipiraju. Nekontrolisana globalizacija je generisala neoliberalizam kao društveni sistem koji se otrgao svakoj kontroli i prerastao u opaki oblik fašizma, koji kao cunami hara čitavom planetom.
Organizovani kriminal i korupcija prerasli su u drugi cunami. Oba cunamija se međusobno pothranjuju. Na južnim paralelama je - uz manjak demokratije i vladavine prava, te uz masovnu socijalnu ugroženost stanovništva - došlo do miksovanja religije i politike. To je preraslo u frustrirani naoružani fanatizam, pa kao južni cunami ubrzano kreće prema severu.

Kako se to odražava na Evropu?

Sva tri navedena cunamija imaju rušilačko dejstvo u Evropi. Bez obzira na to što su standardi EU željeni cilj savremenih država, u cilju da se očuva EU će imati potrebu da se drugačije oblikuje. Biće to ili troslojni, ili troprstenasti model EU. U svakom slučaju, standardi EU biće sve poželjniji etalon državnih i društveno-političkih uređenja.

Gde je tu Balkan?

Istorijski gledano, Balkan je često bio prostor u kojem su se generisali sukobi zbog toga što je bio - a i danas je - sredstvo geopolitičkih igara. Iako je Balkan danas ukliješten između sva tri pomenuta cunamija, on će uskoro postati faktor stabilnosti Evrope, pa čak i štit njene odbrane.

To zvuči optimistično, ali koliko je realno, odnosno da li je uopšte moguće?

Razlozi su višeslojni. Kada od nekih političara čujete formulaciju o bivšem komunističkom režimu u SFRJ, može se zaključiti da je u pitanju ili veliko neznanje, ili prevelika ideološka ostrašćenost, pa čak i mržnja. Bivša država nije imala komunizam ni u primisli, ali je zato imala visok stepen društvenog socijalizma, socijalne sigurnosti i visok stepen ravnopravnosti građana. Političke slobode nisu bile primjerene čovjeku, ali je sigurnost građana bila ono za čime danas žalimo. Ovo vodi u zaključak da na prostoru bivše Jugoslavije još postoji veliki broj građana koji pamte sistem koji je državu i društvo štitio od neoliberalizma kao opakog fašizma, endemske korupcije i organizovanog kriminala, te od naoružanog fanatizma u kome su potpuno izmiješane politika i religija. Najkraće rečeno, čovjek je bio zaštićen.
Drugi razlog za to što će Balkan biti štit Evrope leži u činjenici da će Evropa i Balkan prvi put u istoriji imati sinergiju u odbrani od zajedničkih nedaća, a posebno od tri pomenuta cunamija.
Treći razlog je to što će Amerika i Rusija konačno shvatiti da je u pitanju odbrana planete, pa će se konačno prestati svađati oko Balkana.

Odnosi u regionu su, međutim, ponovo pogoršani. Postoje tenzije na relaciji Beograd-Zagreb zbog naoružanja. U pitanju je manjak državničkog promišljanja i višak populizma zarad sopstvenih partijskih interesa?

Političari u Srbiji su mnogo bučni i ne prihvataju činjenicu da je Hrvatska članica NATO, te da, na svu sreću, neće više sama odlučivati o upotrebi svog oružja. Da ima političke mudrosti, Srbija bi na to odgovorila redukcijom brojnog stanja svoje vojske na održivu mjeru. Uskoro će sve susjedne države Srbije biti u NATO, uključujući i Kosovo. Umjesto da svoj koncept odbrane i model vojske Srbija počne prilagođavati novom vremenu i novim izazovima, na sceni imamo dvije štete: prvo, ionako visok stepen militantnosti duha građana još više se uvećava; drugo, umjesto u razvoj privrede, novac se beskorisno troši na „slona“ privezanog za jasle koji samo troši.

Pre sedam godina napisali ste da nema mira na Balkanu dok se od svih državnih i političkih funkcija ne budu odmakli Silvio Berluskoni, Ivo Sanader, Milo Ðukanović, Hašim Tači, Nikola Gruevski i Tomislav Karamarko. Najavili ste da će Ðukanović, Tači i Gruevski otići 2016, a da bi čak bilo dobro da Karamarko preuzme vlast u Hrvatskoj. Dosta toga se ostvarilo, šta sada?

Neki su već otišli, a neki će otići kako sam i najavio. Sugerisao sam da bi bilo dobro da Karamarko privremeno preuzme vlast u Hrvatskoj zbog toga što Hrvatska skoro jedan vijek pati od neofašističke i ustašoidne ideologije. Taj otvoreni ili pritajeni otrov se uvijek istresao na Srbima kao dežurnom krivcu za sve. Dio HDZ, dio braniteljskih udruga i dio katoličkog klera u Hrvatskoj danas su jednako kontaminirani tim otrovom kao i u najtežim vremenima prošlog vijeka. Sada nemaju dežurnog krivca, pa će se Hrvatska morati suočiti ili spasavanjem od raznih Karamarka, ili će se samosmaknuti. Taj proces će ići veoma ubrzano, što je dobro i za Hrvatsku i za region.

Da li bi bilo korisno da se i pojedini političari iz BiH, Slovenije, Srbije, Bugarske, Grčke sklone sa državno političkih funkcija?

Apostrofirao sam Milorada Dodika, Bakira Izetbegovića i Fahrudina Radončića, a iz šireg okruženja lidere Turske Erdogana i Davutoglua. Njihovo odmicanje od politike imaće strateški značaj za region i čitavu Evropu. Posebno će blagotvorno uticati na stabilizaciju stanja u BiH.

Na vašem spisku se ne nalazi niko iz Srbije?

Ne. Zbog toga što se čestim promjenama vlasti Srbija znatno očistila od regionalno opasnih političara. U Srbiji ima još političara štetnih po samu Srbiju, ali ne i opasnih po region.

Kako ocenjujete politiku SNS i Aleksandra Vučića?

Ima dosta dobrih poteza koje Vučić povlači, posebno onih u spoljnoj politici. Test za provjeru te politike biće njegova otpornost na rusku mitomaniju, crnogorsku mafiju i pravoslavni fundamentalizam. Ne sporim naglašenu Vučićevu ambiciju za brz napredak Srbije, ali kod njega je neskrivena opterećenost svojom ulogom i samim sobom. Svoju dobru namjeru prema Srbiji uvijek dovodi u pitanje jer sve događaje prvenstveno koristi u partijske svrhe. Funkcioneri SNS nemaju elementarnu političku i ličnu kulturu jer skoro svaka njihova izgovorena politička poruka upućena političkim protivnicima predstavlja ili uvredu, ili psovku. Nepristojne su im čak i čestitke koje upućuju političkim suparnicima. Vidljivo je da su ponikli u radikalskom miljeu, pa su skloni totalitarizmu. SNS neće odustati dok ne osvoji vlast i na poslednjem pašnjaku u Srbiji. Ni trap za krompir se ne može staviti u funkciju da pri tome Vučić ličnom patetikom i medijskom dramaturgijom ne napravi politički spektakl.
Idolatrija prema vođi je uzela maha, a to je najbrži put fašizacije te partije, što je opasno po čitavo društvo. Da zaključim, Vučić je do sada imao pozitivnih političkih učinaka, ali bi za budućnost Srbije bilo veoma dobro da dođe do značajne redukcije uticaja SNS.

Kako vam onda izgleda budućnost Srbije?

U Srbiji je najveća opasnost to što političari ne shvataju da je neoliberalizam najopakiji oblik fašizma i da od te pohare danas spas traže i one države Zapada gdje se on i začeo. Srbija je sve ove godine prespavala, pa je neoliberalizmu širom otvorila vrata.

Koje su posledice?

Te što strani investitor uloži novac, kupi privredne i prirodne resurse, korumpira vlast, zarobi državu, izvuče profit, ode na neku sljedeću destinaciju sa istim ciljem, a kupljeni prostori i resursi ostaju zarobljeni, ali u njegovom vlasništvu.

Šta je rešenje?

Državnu imovinu ne treba prodavati, ali je zato treba davati u zakup na što je moguće duže vrijeme. Zakup ne treba davati za novac, nego za proizvodna radna mjesta, uz četiri uslova: prvo, uz obaveznu godišnju stopu rasta broja proizvodnih radnih mjesta, pa makar to bilo mjereno promilskim indeksom; drugo, uz obavezan rast proizvodnje, takođe mjereno makar promilskim indeksom; treće, prosječna zarada zaposlenih treba da bude iznad prosjeka u Srbiji; i četvrto, bez bilo kakvog ekološkog onečišćenja prostora.

Šta se može postići?

Prvo, iz kupoprodajnih ugovora se isključuje novac kao izvor korupcije; drugo, vrši se reindustrijalizacija zemlje, bez čega nema napretka u razvoju: treće, lokalne samouprave mogu ponuditi prostore za investicije, što povoljno utiče na već narušenu demografsku ravnotežu; četvrto, programi proizvodnje i plasman proizvoda su problem investitora, a ne države; i peto, ukoliko investitor ne uspije ili ode, sve što je uložio ostaje u državnom vlasništvu.

Dovodite u pitanje kompletnu dosadašnju ekonomsku politiku?

Bez novog industrijskog proizvoda nema rasta BDP, što znači da je reindustrijalizacija sudbinsko pitanje ekonomske održivosti Srbije. Srbija za sve to ima skoro pa idealne pretpostavke - ima energetski potencijal, ima radnu snagu i ima prostor. Energija ima mnogostruko veću vrijednost kada se prodaje kroz industrijski proizvod. Na primjer, kilogram drveta kroz finalni proizvod je više od 150 puta skuplji od kilograma oblovine.
Drugi strateški resurs Srbije je poljoprivreda, ali u drugačijem modelu od postojećeg. Treba snažnije oporezovati neobrađene poljoprivredne prostore, a sniziti poresku stopu za prostore koji se namjenski obrađuju. Na taj način država može postati vlasnik velikih poljoprivrednih prostora, što može biti mehanizam socijalne politike umjesto živog novca, kao što je slučaj sada. Država mora garantovati otkup svih poljoprivrednih viškova, što je motivišući faktor u bavljenju poljoprivredom. Otkupljeni viškovi generišu industriju hrane, osnažuju stabilnost planiranja u poljoprivredi, a zahvaljujući viškovima može se socijalno reagovati. Treći strateški resurs su nauka i kadrovi. Srbija to već ima.

Ima, ali ih ne koristi. Ako je ostvarivo sve o čemu govorite, zašto se tako i ne radi?

Zato što je koruptivna politika danas najunosniji biznis pojedinaca. Tome se približava kraj, više iz nužde nego li zbog sazrijevanja svijesti. Srbija ima uslove da bude jedna od najprosperitetnijih država u Evropi, a za to je potrebna nova politika. O četiri elementa te nove politike opširnije sam pisao ranije. Vrijeme nagovještava da će to biti baš tako.

Milovan Jovanović / Newsweek