NA DANAŠNJI DAN PRE 29 GODINA OZVANIČEN DEJTONSKI SPORAZUM: Potpisi Miloševića, Izetbegovića i Tuđmana u Jelisejskoj palati u Parizu

Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, poznat kao Dejtonski sporazum, zvanično je potpisan pre 29 godina, 14. decembra 1995. godine, u Jelisejskoj palati u Parizu. Sporazum, koji je prethodno 21. novembra 1995. godine parafiran u Dejtonu, po okončanju pregovora, potpisali su Alija Izetbegović, Franjo Tuđman i Slobodan Milošević, kao predstavnici BiH, Hrvatske i SR Jugoslavije. Formalno, Milošević se tada nalazio na poziciji predsednika Srbije.

Ovim sporazumom napokon je okončan troipogodišnji rat u Bosni i Hercegovini, započet aprila 1992. godine. Pregovorima u Dejtonu prethodilo je usaglašavanje principa u Ženevi i Njujorku, tokom septembra 1995. godine.

Tokom mučnih pregovora u Dejtonu, koji su trajali počev od prvog dana novembra do 21. tog meseca, određeno je da će se Bosna i Hercegovina nadalje sastojati od dva entiteta - Federacije BiH, za koju je određeno da će pokrivati 51 procenat površine, i Republike Srpske, kojoj je ostalo 49 procenata ukupne površine BiH. Prostor RS je zapravo kasnije umanjen obrazovanjen Brčko distrikta. Postojanje Federacije BiH je inače usaglašeno tokom pregovora, 10. novembra.

Pregovore u bazi Rajt Paterson usmeravali su Voren Kristofer, tadašnji državni sekretar, odnosno ministar spoljnih poslova SAD, i Ričard Holbruk, američki diplomata, uz pomoć generala Veslija Klarka. Prisutni su bili i Karl Bilt, posebni predstavnik EU, i zastupnik Rusije Igor Ivanov.

Međunarodnim autoritetima uspelo je da tokom pregovora usaglase stavove predsednika Hrvatske Franje Tuđmana, predsedavajućeg Predsedništva BiH Alije Izetbegovića, i predsednika Srbije Slobodana Miloševića, koji je predvodio zajedničku delegaciju SR Jugoslavije i Repubilke Srpske.

Uz njega, članovi zajedničke delegacije bili su i Momir Bulatović, u to vreme predsednik Crne Gore, Milan Milutinović, tada ministar spoljnih poslova SR Jugoslavije, Momčilo Krajišnik, predsednik Skupštine RS, Nikola Koljević kao njegov zamenik, kao i Aleksa Buha, tada u svojstvu ministra inostranih dela RS.

U Dejtonu su precizirana razgraničenja. Tako je usaglašavan status Brčkog, pri čemu je predviđeno da će odgovarajuća komisija tokom narednih godinu dana precizirati njegov status.

Status Brčkog, inače, zamalo je doveo do propasti pregovora, jer su predstavnici Sarajeva zatezali oko koridora gotovo do samog parafiranja. Grbavica, Ilidža, Ilijaš, Rajlovac, Hadžići, Vogošća izašli su iz sastava Rebublike Srpske, čime je Federacija BiH zaokružila prostor Sarajeva. Određen je, isto tako, koridor za Goražde, takođe u korist Federacije.

Republici Srpskoj vraćen je prostor Šipova, Mrkonjić grada, Istočnog Drvara. Bilo je, takođe, brojnih ispravki linija razgraničenja na nizu pozicija, kao na zapadu, kod Ključa, u Posavini, oko Goražda, u Hercegovini.

Osim niza vojnih pitanja, tehnologije demiltarizacije, kao i stranog, vojno policijskog i civilnog prisustva, kao i brojnih opštih načela na temu ljudskih prava, Aneksom 4 određeni su ustavni principi funkcionisanja centralnih tela BiH.

Određeni su, takođe, principi odnosa sa susedima. Aneks 1 je tako predviđao vojni domen sporazuma, a razrada je dalje predviđala sporazume suseda, odnosno Hrvatske i Savezne Republike Jugoslavije, sa Natom, vezane za implementaciju mirovnog sporazuma, odnosno regionalnu stabilnost.

Razrađena su i brojna pitanja vezana za život građana, počev od izbornog procesa, međuetničkih odnosa, izbeglih, raseljenih i prognanih lica, sve do problematike spomeničkog nasleđa i funkcionisanja javnih preduzeća.

Postavljeni su principi statusa i funkcionisanja Mostara, kao i Sarajeva.

Pošto su pregovori u Dejtonu okončani 21. novembra, 8. i 9. decembra 1995. godine na zasedanju Konferencije za sprovođenje mira, u Londonu, odlučeno je da se oformi Savet za sprovođenje mira.

Njegovu Upravu sačinjavali su predstavnici SAD, Britanije, Francuske, Nemačke, Italije, Rusije, Japana, Predsedništva EU i Evropske komisije, kao i Organizacije islamske konferencije koju zastupa Turska. Upravnim odborom predsedava Visoki predstavnik za BiH.

Dve godine potom, decembra 1997. godine, na bonskom sastanku Saveta za sprovođenje mira precizirani su detalji vezani za delatnost Visokog predstavnika za BiH.

Konačni mirovni sporazum za BiH, formalnog naziva Opšti okvirni sporazum za mir u Bosni i Hercegovini, svečano je potpisan 14. decembra 1995. godine u Jelisejskoj palati, u Parizu, u Francuskoj.

Kurir.rs/ Kosovo onlajn