Kroz 22 godine postojanja Jugoslavije pre rata, njeni narodi nisu mogli ostvariti vekovne težnje: nacionalnu ravnopravnost i socijalnu pravdu.

...Narodi Jugoslavije uverili su se (...) da je monarhija bila najveća smetnja stvaranju nove Jugoslavije, bratske i demokratske zajednice ravnopravnih naroda (...) Ustavotvorna Skupština odlučuje da se proglašava Federativna Narodna Republika Jugoslavija... Ovom odlukom konačno se u ime svih naroda Jugoslavije ukida monarhija u Jugoslaviji, a Petar II Karađorđević, sa celom dinastijom Karađorđević, lišava se svih prava koja su njemu i dinastiji Karađorđević pripadala - pisalo je, između ostalog, u Deklaraciji o proglašenju FNRJ usvojenoj 29. novembra 1945. na Ustavotvornoj skupštini.

To je bio formalni odlazak monarhije u istoriju, nastala je tada Titova Jugoslavija.

Tome je prethodio još jedan važan 29. novembar - onaj iz 1943, kada je partizansko vođstvo na Drugom zasedanju AVNOJ-a u Jajcu donelo odluku o izgradnji Jugoslavije na federativnom principu i zabrani povratka kralja Petra Drugog Karađorđevića u zemlju. AVNOJ je postao vrhovno, zakonodavno i izvršno predstavničko telo naroda i države Jugoslavije. Te odluke AVNOJ-a praktično su bile ustavne jer je njima prekinut kontinuitet sa Kraljevinom Jugoslavijom, odnosno suprotne su Ustavu iz 1931. Međutim, nije prekinut međunarodno-pravni kontinuitet Jugoslavije kao subjekta međunarodnog prava. Monarhija nije ukinuta, ali je „pravno suspendovana“. U deklaraciji tog 29. novembra 1943. stoji i da su „skršeni ostaci velikosrpske hegemonističke politike i stvoreni materijalni, politički i moralni uslovi za buduću bratsku, demokratsku, federativnu zajednicu jugoslovenskih naroda...“

Taj 29. novembar, ipak, većini stanovnika Jugoslavije ostao je u pamćenju po svinjokolju, okretanju prasića na ražnju i dobrom iću i piću, za vreme neradnog Dana Republike.

Ivan Ribar

JEDAN ČOVEK ZA POČETAK I KRAJ KRALJEVINE

foto: Profimedia

Poznati političar, pravnik po struci, rođen 1881. u selu Vukmanići kod Karlovca u Austrougarskoj, Ivan Ribar bio je prvi potpredsednik Privremenog narodnog predstavništva Kraljevstva SHS iliti prve skupštine nove države (predsednik je bio najstariji predstavnik), ali je pod njegovim predsednikovanjem donesen novi izborni zakon za prvu Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS (12. decembar 1920 - 2. jul 1921), čiji je prvi predsednik bio, i pod njegovom skupštinskom palicom usvojen je prvi ustav Kraljevine - Vidovdanski ustav 28. juna 1921. Ivan Ribar je čovek koji je 29. novembra 1943. bio na čelu AVNOJ i čovek koji je 1945, u novoj državi, bio predsednik Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ.

Kurir.rs/ priredila Jelena S. Spasić Foto: Arhiva