KO SU BILI NEMANJIĆI (2): Stefan Prvovenčani: Dva puta krunisan

Srbija je za vreme njegove vladavine stekla dve velike tekovine:
postala je kraljevina i dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju

Razvod zbog šuge

Stefan Prvovenčani bio je u braku sa Evdokijom, sinovicom vizantijskog cara. Ali kad su krstaši osvojili vizantijsku prestonicu Carigrad, Stefanu je taj brak prestao da bude politički važan, pa je Evdokiju oterao - zbog navodne šuge. Oženio se drugi put Anom Dandolo, unukom mletačkog dužda, stratega napada na Carigrad.

Kada je njegovoj državi zapretila opasnost od saveza katoličkih vojski Latinskog carstva i Ugarske, Stefan Nemanjić obratio se za podršku papi i zamolio da ga ovaj kruniše za kralja. Jedan specijalan papin izaslanik, koji je preko Splita došao u Srbiju, doneo je krunu za Stefana i krunisao ga 1217. njome. Bio je to njegov veliki uspeh. U hijerarhiji evropskih, hrišćanskih vladara, on je izjednačen sa ostalim kraljevima i Srbija je tako stekla pun suverenitet.

Ali takav politički zaokret nije bio dobro primljen u zemlji, u kojoj je pravoslavlje već bilo čvrsto ukorenjeno. Istoričar Vladimir Ćorović piše: „Protiv Stevana se naročito diže njegov brat Sava, dotadašnji mu verni saradnik, glavni predstavnik pravoslavlja i vizantijske crkvene kulture u Srbiji i po svom činu i po svom svetogorskom vaspitanju. Sava nije hteo da izaziva borbe u zemlji da je ne bi izložio kakvim neprilikama, nego je napustio Studenicu u Srbiji i otišao u Svetu Goru.“

Ubrzo su se, međutim, političke i vojne okolnosti promenile, i Stefan Nemanjić opet se okrenuo staroj veri. Miri se sa bratom Savom, koji se, da bi osigurao poziciju pravoslavlja, prihvata organizovanja srpske crkve. Lično putuje u Nikeju, gde je od cara i patrijarha izdejstvovao dozvolu da uspostavi autokefalnu, odnosno samostalnu srpsku crkvu. U Srbiju se vratio sa svetom relikvijom - delom desnice Svetog Jovana Krstitelja, kojom su se posvećivali vizantijski carevi za vreme krunisanja. U Žiči je 1221. godine njome prvo blagoslovio Stefana Nemanjića, a onda mu je na glavu stavio kraljevsku krunu, dar nikejskog cara. Kao prvokrunisani među Nemanjićima naziva se „Prvovenčani“...

Pisac žitija

Imao je četiri sina, među njima buduće kraljeve Radoslava, Vladislava i Uroša I, zatim Predislava, budućeg srpskog arhiepiskopa Savu II, i kćerku Komninu, dok pojedini izvori navode da je imao još jednu ćerku, pod imenom Renijera.

Opisao je život svoga oca u Žitiju Svetog Simeona, delu koje je postalo uzor potonjim piscima biografija u našoj književnosti.

U istorijskim izvorima datum smrti kralja Stefana Prvovenčanog je različit: navodi se 24. septembar 1223, zatim 1224. i 1228. godine.

Kurir / Momčilo Petrović

Foto: Arhiva