FELJTON KURIRA! SRPSKI PATRIJARSI (1): Neprolazno delo Svetog Save

Mudrom politikom najmlađi sin Stefana Nemanje izdejstvovao je samostalnost srpske crkve i zaokružio celovitost srpske države

Loš prijem

Ovo je naišlo na loš prijem u zemlji gde je pravoslavlje već bilo pustilo jak koren, a Stefanov brat Sava, monah i najuticajniji predstavnik pravoslavlja, usled protesta, i ne želeći da izaziva sukobe, napustio je Studenicu u Srbiji i otišao na Svetu goru.

Ali kad je iste te godine došlo do promena u odnosu snaga i kad su Latini i Mađari oslabili, Stefan je odlučio da se vrati pravoslavlju.

Pomirio se sa Savom i od njega zatražio da organizuje srpsku crkvu, što mu je na prvom mestu bilo potrebno iz političkih razloga.

Posle krstaškog osvajanja Carigrada, Vizantijsko carstvo raspalo se na nekoliko manjih država. Jedna od njih bila je Epirska despotovina, u kojoj je bilo i sedište Ohridske arhiepiskopije, koja je mala vlast nad sveštenicima u Raškoj. Druga je bila Nikeja, u kojoj se nalazilo sedište Vaseljenske patrijaršije. Sava je 1219. lično pošao u Nikeju da kod nikejskog cara Teodora Prvog Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla Sarantena izdejstvuje samostalnost srpske crkve.

U „Istoriji Srba“ Vladimir Ćorović beleži:

- U Nikeji Sava je bio srdačno dočekan. Za cara Teodora Laskarisa to je značilo da u Srbiji može dobiti jednog saveznika više, i to na Balkanu, za borbu protiv Latina (...) Za patrijarha to je značilo vraćanje istoku i njegovom uticaju jedne zemlje, koja je bila u opasnosti da postane papinska domena. Oni s toga pristadoše da srpsku crkvu priznaju avtokefalnom. Za arhiepiskopa samostalne srpske crkve bi posvećen sam Sava, jedna od najjačih ličnosti tadašnje Srbije, čovek sa mnogo veza među Srbima.“

Sava je u Nikeji posvećen za arhiepiskopa „sve srpske i pomorske zemlje“, a to je značilo da ima pravo da upravlja crkvom, da rukovodi izborom episkopa, rukopolaže sveštenike, organizuje teološko obrazovanje i širi versko učenje.

Centar u Žiči

Dobijanjem samostalnosti srpska crkva stekla je pravo sazivanja arhijerejskog sabora koji je samostalno birao i posvećivao srpske episkope i arhiepiskopa. To je značilo i da novi crkveni poglavari više nisu morali da odlaze u Nikeju na čin posvećenja, već su ceremonije ustoličenja obavljane u Srbiji.

Sava je za sedište arhiepiskopije odabrao Žiču, zadužbinu brata Stefana. Tako su srpske zemlje počele da dobijaju episkopije, vladičanska sedišta, manastire, sveštenike, a samim tim i kulturu, obrazovanje, zakone... Središte arhiepiskopije u Žiči postalo je duhovni centar mlade srpske države. Srbija je tako za vlade Stefana Prvovenčanog dobila dve velike tekovine u svom državnom razvoju: postala je kraljevina i dobila je svoju samostalnu crkvenu organizaciju.

Sutra: Joanikije II

Kurir.rs/ Momčilo Petrović