Reč je o delu „Praznični minej“ iz druge polovine 13. ili prve polovine 14. veka, kome se posle nacističkog bombardovanja Srbije izgubio trag sve do 1961. godine

Istraživač crkvenog arhiva Stare crkve u Pirotu Željko Perović, skidajući stoletnu prašinu sa zaboravljenih i dosad neistraženih crkvenih spisa sabornog pirotskog hrama - Stare crkve, ušao je u trag izuzetno vrednoj knjizi pisanoj na pergamentu i nastaloj u doba Nemanjića.

Za nju se dugo u Pirotu mislilo da je uništena u bombardovanju Narodne biblioteke u Beogradu, ali je prema Perovićevim rečima, ona ipak pre bombardovanja „misteriozno nestala“, da bi se u drugoj polovini 20. veka pojavljivala na pojedinim aukcijama, bila deo privatnih kolekcija širom Evrope, a od 1961. nalazi se u muzeju u Debrecinu, u Mađarskoj.

Četrdeset džakova

Tako je, čudnim spletom okolnosti, ova izuzetno vredna knjiga izbegla uništenje u dva svetska rata i dva bombardovanja.

Kako je za agenciju Pina kazao istraživač Perović, reč je o knjizi pod nazivom „Praznični minej“, iz druge polovine 13. ili prve polovine 14. veku, koju stručnjaci za ovu oblasti nazivaju rukopisnom srbuljom.
- Sa dužim pauzama, arhiv proučavam od 2013. godine. Njemu sam naročito bio posvećen od početka septembra do kraja 2016. godine. Za ta četiri meseca uspeo sam da prelistam čitavu građu smeštenu u preko 40 džakova i pritom napravim oko 25.000 snimaka meni lično zanimljivih dokumenata. Veliku zahvalnost dugujem i starešini hrama Miljanu Paniću, koji je prepoznao značaj sređivanja i formiranja crkvenog arhiva, a meni omogućio prva istraživanja u njemu - kaže Perović za Pinu i dodaje:
- Za samo postojanje pirotskih srbulja saznao sam pre nekoliko godina iz jednog starog šematizma Eparhije niške za 1900. godinu. U crkvenom arhivu sam pronašao prepisku između niške duhovne vlasti i pirotskih sveštenika s kraja 1883. i početka 1884, u kojoj je dogovarana primopredaja četiri „starih rukopisnih knjiga sa šarama“ iz Stare pirotske crkve - navodi Perović.

Traganje za sudbinom

Daljim traganjem za sudbinom knjiga kontaktirao je sa stručnjacima Narodne biblioteke u Beogradu da bi u katalogu Ljubomira Stojanovića iz 1903. prepoznao rukopise i saznao da je pirotski „Praznični minej“ nastao u vreme Nemanjića, u drugoj polovini 13. ili prvoj polovini 14. veka.

Istraživač Željko Perović
POVRATIMO SVOJU ISTORIJU

„Praznični minej“ ukrašen je ornamentima i sadrži 211 listova - pergamenata pisanih rukom, ustavnim pismom na srpskoslovenskom jeziku.
- Ovaj spomenik pirotske srednjovekovne pismenosti mi danas ne možemo da vratimo iz mađarskog muzeja, ali naš grad Pirot i svi Piroćanci treba da učine sve što je u njihovoj moći da gradska biblioteka dobije bar jedno kvalitetno fototipsko izdanje, koje će potom biti prezentovano građanima, đacima, istraživačima i turistima kao važan deo identiteta našeg grada - zaključuje istraživač Željko Perović.