SELO LEKOVITOG IZVORA I ISTORIJE: Sjajna studija o Međulužju kod Mladenovca

Selo koje je poznato po „Selters banji“ prema profesorki Sanji Petković jeste dobar pokazatelj za sagledavanje budućnosti šumadijskih sela koja se utapaju u gradove naspram vrednosti koje se zanemaruju i napuštaju

- Priču o nastanku banje „Selters“ po kojoj je Međulužje najpoznatije u srpskoj javnosti najpotpunije je istražio novinar Mioljub Uzelac u svojoj knjizi “Mladenovačke varošarije”. Tako i saznajemo da je tadašnji upravnik Državne hemijske laboratorije Marko Leko, čovek čije ime nosi izvor na Palanačkom kiseljaku, ustanovio da je pronađena topla i slana mineralna voda po sastavu najsličnija vodama nemačkih banja Ems i Selters. To je banja između Kelna i Frankfurta koju pominje Tolstoj u romanu “Ana Karenjina” - kaže profesor Sanja Petković, profesor geografije u Osmoj beogradskoj gimnaziji, koja je do sada uradila najpodrobniju studiju o Međulužju, obuhvativši sve aspekete od postanka do danas: geografski položaj i atar, arheološka nalazišta, vrste kuća, doseljavanje stanovnika, stapanje u prigrad...

Ovo selo koje vremenom postaje prigradsko naselje kao da je podelilo sudbinu vode iz „Selters banje“. Pošto nije dobijala zvanično ime stručna javnost je nazivala – “srpski ems” i “srpski selters”, da bi vremenom prevagnuo drugi naziv, pa je i mladenovačkoj banji ostalo ime Selters. Flaširanje ove vode odobreno je 1906. i ona je s etiketom na kojoj je pisalo “srpski selters” prodavana u celoj Evropi. Pretpostavlja se da je zahvaljujući “selters” vodi začeta i prva keramička industrija u Mladenovcu, pošto je voda najpre pakovana u čuture od keramike. U poratnim danima njenom vlasniku biće sve oduzeto, a banja će postati omiljeno izletište komunsitičkih funkcionera.

Tako je i Međulužje delilo sudbinu istorijskih prilika... Posebno je zanimljiv deo studije o kućama koje su nekada postojale. Kao najstariji tip kuća pominju se lubare, koje su građene od brvana ili čatme, a lubom su bile pokrivene. Dimnjaka nije bilo.

-U toku stalnih pokreta i bežanja, podizali su vrlo primitivne stanove, na koje se i danas očuvala uspomena. Danas nema, ili su sasvim retke kuće pokrivene slamom, krovinom ili šindrom. Ukoliko su se očuvale, obično su sporedne zgrade. Nekada gotovo jedina, brvnara šindralija se danas potpuno izgubila. Ukoliko ih ima, služi kao sporedna zgrada i obično pokrivena je ćeramidom –kaže profesor Petković koja je u razgvooru sa najstarijim meštanima Međulužja saznala „ samo za očuvane uspomene na brvnare sa šindranim krovom ’’na jedanaest katova’’. Šindralije su bile mahom jednodeljne, kasnije se uz kuću dodavala i soba. Kuća je imala dvoja naspramna vrata, što je danas redak slučaj, danas se retko viđaju polu-brvnare i polu-čatmare.

- Zatim su se gradile ’’kovanice’’, od ćerpića i pečene cigle ili kamena. Kod kovanica je temelj od kamena, a zidovi od greda i letava, između kojih se stavlja blato, a i spolja i iznutra se takođe oblepe blatom. Smatraju ih kao vrlo izdržljive i toplije od ostalih, i manji su troškovi oko njihovog građenja. Bogatiji su gradili od cigle ili od kamena. Sve su pokrivene ciglom, ređe crepom-kaže Petković koja namerava da o svakom većem selu u mladenovačkom atru uradi sličnu studiju i objavi ih u knjizi, kao vredno svedočanstvo, ne samo za neka buduća istraživanja, već i za dolazeće generacije.

( Kurir.rs / D. I. )