VIŠE OD VUKA ZA SRBE JE UČINIO JEDINO GOSPOD, SUTRA POČINJE 86. SABOR POSVEĆEN NJEMU: Evo kako je nastala manifestacija koja decenijama okuplja najumnije ljude (FOTO)

TRŠIĆ – Okupljeni na prvom Vukovom saboru u dvorištu njegove obnovljene spomen-kuće u Tršiću tog 17. septembra 1933. godine, na dan kada je ona osveštana i svečano otvorena, nisu sanjali da će i u narednom veku, gotovo devet decenija kasnije, i dalje trajati kulturna manifestacija posvećena
neprolaznom delu Vuka Stefanovića Karadžića (1787-1864).

Od toga dana redovno se uoči Male Gospojine na saborištu, nedaleko od rečice Žeravije, okupljaju poštovaoci Vukovog dela, a ove godine to će, od 9. do 15. Septembra, učiniti 86. put.

Članovi lozničkog Kulturno –umetničkog društva ’’Karadžić’’, jednog od najstarijih na Balkanu, pre više od osam decenija obnovili su Vukovu kuću u Tršiću, a toga dana su se prvi put okupili oni koji su znali koliki je značaj reformatora našeg jezika. Prve svetkovine njemu u čast održavane su kod
Vukove kuće, a na prvom okupljanju bili su tadašnji ministri finansija, prosvete, izaslanik kralja, predsednik Srpske akademije nauka, predsednik Matice srpske, profesori Beogradskog univerziteta, profesori univerziteta iz Praga, mnogi viđeniji ljudi tog vremena, ali i običan narod.

Tu osobinu da na jednom mestu okupi najintelektualniji sloj jednog doba, ali i ljude iz naroda ova manifestacija zadržala je do danas. Tadašnje novine beležile su da je u godinama pred Drugi svetski rat saboru prisutvovalo od tri do pet hiljada posetilaca uglavnom ’’seoskog sveta’’. Tokom fašističke okupacije, prema zvaničnim podacima, saborovanja nije bilo 1941. i 1944. godine da bi posle oslobođenja ova manifestacija bila nastavljena, a programi bili u skladu sa tadašnjom ideologijom.

Programi su izvođeni u dvorištu Vukove kuće, dok se publika nalazila sa druge strane rečice Žeravije. Tako je bilo do 1964. kada je povodom obeležavanja veka od Vukove smrti, urađeno saborište. Studenti Beogradskog Univerziteta su uradili otvorenu pozornicu kao četiri kilometra trase puta kroz Vukovo selo i pešačku stazu od Vukove kuće do Manastira Tronoša. Urađeno saborište omogućilo je više mesta za posetilaca na saboru, a umetnici iz svih delova tadašnje države učestvovali su u programima.

Sabor u prvoj polovini sedamdesetih godina prošloga veka doživljava ekspanziju po broju učesnika i posetilaca. Na njemu učestvuju najpoznatiji pisci, kao što su Dobrica Ćosić, Desanka Maksimović, Antonije Isaković, Branko Ćopić, Vasko Popa, i mnogi drugi.

Pored neizostavnih književnih večeri u programu saborskih dana su koncerti, izložbe, pozorišne predstave i guslarske večeri, a održavaju se i naučni skupovi slavista. Posebno je obeležen sabor 1987. godine koji je bio u znaku jubileja 200 godina od rođenja Vuka Karadžića. Tada je u Loznici, u sklopu ove
manifestacije nazvane ’’Dva veka Vuka’’, otvoren Muzej Jadra, u Vukovoj spomen-školi u Tršiću proširena Vukova spomen-biblioteka, a u novoizgrađenom konaku u Manastiru Tronoša otvoren obnovljeni Muzej Vukovog ranog školovanja. Do pre 18 godina Vukov sabor programski je
uobličavala Kulturno-prosvetna zajednica iz Beograda, da bi od tada taj posao pripao Centru za kulturu ’’Vuk Karadžić’’ koji to i danas radi.

Prilikom obeležavanja 75 godina Vukovog sabora, saborski dani su, umesto sedam, trajali devet dana, u Tršiću je pre završne svečanosti osveštana
obnovljena Vukova kuća, a na saborištu otvoren Muzej Vukovih sabora. Vukov sabor je 2012. godine upisan u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije, a početkom 2016. Nacionalni komitet za nematerijalnu baštitu nominovao ga je za listu Uneska kao primer dobre prakse.

Loznica i Tršić od sutra (9.9) će ponovo biti znaku saborskih dana, a naredne nedelje (15.9) uoči Male Gospojine, kada ’’u Jadru nema nijednog vašara’’, ponovo će saborište biti mesto okupljanja Vuku u čast. Tako je ovde od daleke 1933. godine i biće još ko zna koliko.

Inače, Tršić ima još jedan sabor. U maju 1972. godine u njemu je održan prvi Đački sabor. To su prvih godina bila masovna okupljanja đaka, a manifestacije je naziv Đački Vukov sabor dobila 1977. godine.

U Vukovoj spomen-školi se u vreme Đačkog Vukovog sabora održava Republičko takmičenje osnovaca i srednjoškolaca iz srpskog jezika pa je Vukovo rodno selo u maju prepuno školaraca.

(Kurir.rs/T.Ilić)