Poslednje veliko ostvarenje srpske arhitekture u srednjem veku, građeno po nalogu despota Đurđa Brankovića, čine bedemi široki četiri metra

Tamo gde vinogradi rađaju najukusnije plodove, gde se pravi najkvalitetnije vino i gde raskoš srednjovekovne prestonice i sjaj kneževa i kraljeva stvaraju neprolaznu lepotu, nalazi se Smederevo, grad na Dunavu i simbol nekadašnje moći i propasti srpske države, koja se uvek iznova obnavljala oko smederevskih zidina. Priroda, istorija i tradicija dale su ovom gradu blagodeti, čineći ga biserom koji oduševljava svojom čistotom.


Bogata zaostavština


Na ušću reke Jezave u Dunav, na krajnjem severu zemlje, Smederevska tvrđava građena je po nalogu despota Đurđa Brankovića u 15. veku. Danas najveća ravničarska tvrđava u Evropi ostaće upamćena kao poslednja srpska prestonica srednjeg veka. Ovo monumentalno zdanje bilo je u njegove vreme sedište svetovne i crkvene vlasti Srbije.


U rekordnom roku, za svega dve godine, od 1428. do 1430. godine, podignut je Mali grad sa šest kula - tu su bili smešteni dvor despota Đurđa, biblioteka, kuhinja, prostorije za stražu i velika sala za prijeme (Magna audientia), koja pleni lepotom svojih bifora i trifora, prozora u romanskom i gotskom stilu, isklesanih u kamenu.


Zahvaljujući bogatstvu Đurđevom i njegovoj veštoj diplomatiji, do 1439. godine izgrađen je i Veliki grad, sa 19 moćnih kula na prostoru od 10,5 hektara, namenjen smeštaju stanovništva. Dok je Mali grad despotu služio kao utvrđeni zamak, u Velikom gradu nalazili su se crkva, vojni logori, kuće za stanovanje, zanatske radnje, kao i izvučeni brodovi iz Dunava. Unutrašnjost tvrđave bila je povezana sa osam kapija, koje su služile za prolaz pešaka i konjanika. U slučaju velike opasnosti postojala je posebna kapija za tajno napuštanje grada

.
Grad za borbu

igor-markov-29.jpg
Igor Markov 


Bogati srpski vladar je u izgradnju ovog grandioznog spomenika srpske kulture uložio mnogo truda i blaga. Prema geometrijskim principima, osnovu tvrđave, po ugledu na Carigrad, čine dva nepravilna trougla, opkoljena vodom iz Jezave, Dunava i dva kanala. Smederevo je pripadalo tipu tzv. vodenih utvrđenja, mada nije zidano tako da temelji budu u vodi.


Zidovi debljine četiri metra i visine 10 metara sačinjavali su odbrambene bedeme, između kojih je postavljeno 25 četvrtastih kula, visokih i do 20 metara. Iako je 15. vek već uveliko vreme vatrenog oružja, Smederevo je ipak sagrađeno kao grad za borbu i odbranu hladnim oružjem, jer topovskih mesta nema. Odlično arhitektonsko rešenje utvrđenja može se sagledati na osnovu toga što od okončanja srpske gradnje sredinom 15. veka i osmanlijskog dodavanja četiri artiljerijske kule 1480. godine nije učinjena nikakva prepravka, sve do kraja njene vojne upotrebe u drugoj polovini 19. veka, kada je sa još nekoliko utvrđenja predata knezu Srbije Mihailu Obrenoviću.


O grandioznosti srednjovekovnog Smedereva govori i podatak da su na despotovom dvoru napisane 24 knjige, da je sam Đurađ Branković, jedan od najobrazovanijih vladara svog doba, imao bogatu biblioteku, da je Kir Stefan Srbin na despotovom dvoru komponovao duhovnu muziku.
* Tekst je objavljen u sklopu projekta koji je sufinansiran iz budžeta Grada Smedereva. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.