U Zavičajnom muzeju u Priboju čuvaju se svetski vredni srednjovekovni medicinski instrumenti. Viljuška za amputaciju iz 17. veka najstariji ovakav instrument pronađen u svetu

Da su u Hilandaru, Studenici, Dečanima, Mileševi i nekim drugim srpskim manastirima radile srednjovekovne bolnice, potvrđuju mnogobrojna pisana svedočanstva, freske i predanja, ali materijalnih dokaza nema!

Zato postoje dokazi da je manastir Svetog Georgija u Dabru, poznatiji kao Orahovica u Mažićima kod Priboja, bio u 16. i 17. veku bolnica u kojoj su i za savremena shvatanja rađene vrlo složene operacije. Zavičajni muzej u Priboju čuva hirurške instrumente pronađene pre desetak godina prilikom arheoloških iskopavanja.

- Malobrojni su oni koji znaju za otkriće građevine, za koju su arheološka istraživanja potvrdila da je bila bolnica, i hirurških instrumenata, među kojima su, recimo, svrdlo za izvlačenje projektila i viljuška za amputaciju, otkrića svetskih razmera - kaže Savo Derikonjić, direktor Zavičajnog muzeja. - Štaviše, pomagalo sa svrdlom s početka 16. veka je čak nekoliko milimetara duže od jedinog u svetu sačuvanog analognog primerka, koji se čuva u Germanskom nacionalnom institutu u Nirnbergu, dok je viljuška za amputaciju iz 17. veka najstariji ovakav medicinski instrument do sada u svetu pronađen. Vrlo slična viljuška, koja se sredinom 18. veka koristila pri operaciji dojke, nalazi se u lajdenskom Muzeju Berhav posvećenom istoriji medicine.

Osim ovih instrumenata, dvostruko sečivo sa spiralnim navojem, naočare, kao i hirurški šestar i nož, važni su arheološki nalazi koji, takođe, potvrđuju da je tokom srednjeg veka u Mažićima bila manastirska bolnica. Činjenice da na hirurškom nožu postoji tekst na arapskom jeziku, a da instrument sa svrdlom potiče iz nemačkih radionica, po rečima našeg sagovornika, neoboriv su dokaz da su srpske srednjovekovne manastirske bolnice sarađivale sa „medicinarima“ sa Orijenta i iz Zapadne Evrope.

- Tokom arheoloških istraživanja od 1999. do 2001. godine pronađena je nekropola sa 180 skeleta, od kojih su na dva vidljivi tragovi trepanacije to jest otvaranja lobanje. Kasnije osteološko-antropološke analize otkrile su na glavi jednog ženskog skeleta, ne samo da je lobanja otvarana, nego i tragovi prerastanja, što nedvosmisleno potvrđuje da je pacijentkinja preživela - otkriva Derikonjić i naglašava da radovi u manastiru Orahovica u Mažićima nisu okončani i da bi sve tajne srednjovekovne manastirske bolnice, tek trebalo da se otkriju.

I kada su 1999. godine otpočela istraživanja, kaže naš sagovornik, stručnjaci nisu očekivali da će doći do ovakvog otkrića. Tada je postalo jasnije zašto je ovaj manastir na levoj obali Lima smatrao važnim i početkom 14. veka obnovio kralj Milutin, najveći graditelj i darodavac
među srpskim vladarima.

Prilikom arheoloških iskopavanja, u manastirskoj bolnici pronađena su i dva svećnjaka od studeničkog mermera iz 13. veka, visoki 1,29 i 1,27 metara, sa velikim posudama za sveće. Derikonjić kaže da su verovatno služili za osvetljavanje tokom operacija, ali naglašava da ima stručnjaka koji veruju da su korišćeni za - helioterapiju!