Masonski znak u srpskim crkvama? Svevideće oko iznad ikona zabrinulo vernike "Jako me uznemirava taj prizor..."

Vernici se često pitaju zašto u srpskim pravoslavnim crkvama, pogotovo onim iz 19. veka, je na zidovima ili ikonostasu često prikazano svevideće oko, i šta ono tačno označava. Svevideće oko prikazano je i u Sabornoj crkvi u Beogradu.

- "Svevideće oko“ u trouglu, se slika na našim ikonostasima iznad Carskih dveri, a na mestu gde se obično nalazi motiv "Nedremano oko“. Trougao, kao simbol broja tri, koji je bio u poštovanju i kod Jevreja, služio je u ranom hrišćanstvu kao simvol Trojičnog Boga, pre no što se razvio današnji motiv predstavljanja Presvete Trojice (Tri putnika kod Avrama ili Očestvo). Jasna i potpuna simbolika geometrijskog oblika trougla, koji je bio omiljen u antičkoj grčkoj arhitekturi i koji poseduje svaki antički zabat, sigurno da vodi poreklo od egipatskih piramida, jer je taj oblik u starom svetu predstavljao nebeski grad, dakle težnju ka božanstvu. I kasnije, u hrišćanskom srednjem veku, trougao se susreće mnogo često u crkvenom graditeljstvu i ne samo kod zvonika, koji svojom visinom i oblikom predstavljaju vezu između zemlje i neba, objasnio je protojerej Dušan svojevremeno.

- Znak trougla sa Božjim okom u sredini, često sa jevrejskim nazivom Boga – Jahve, bio je odomaćen u ikonografskoj tematici 17. i 18. veka. Neke elemente ove predstave uzeli su kasnije u svoje obeležje i slobodni zidari, masoni, što ničim ne umanjuje značaj hrišaćanske ikonografije. Uostalom, Lucifer znači „svetlonosni“ i prorok Isaija je nazvao vavilonskog cara Lucifer, što znači „zvezda Danica“ (Is.14, 12) , jer je Venera dobila ime Danica, kad je jutarnja zvezda. Znatno kasnije je ime Lucifer pripisano Satani, ali iz vremena pre pada, dakle dok je još bio anđeo, zaključuje protojerej-stavrofor Dušan.

Osim simbola "svevidećeg oka", u srpskim crkvama možemo videti ruku, šaku Božju, pruženu iz oblaka prema rečima i Knjige premudrosti Solomonove 3:1. Jedna od najlepših je ona iz manastira Manasija, ispod koje je naslikan car Solomon, koji objašnjava ruku Gospodnju.

Pogledajte u galeriji kako je svevideće oko predstavljeno u srpskim crkvama:

Svevideće oko predstavljeno je ne samo u Sabornoj crkvi u Beogradu, već i u mnogim srpskim pravoslavnim crkvama, kao što su Srpska pravoslavna crkva Svetog Georgija u Budimpešti, Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Aradu, Nikolajevska crkva u Zemunu, Saborna crkva u Novom Sadu i druge. 

Crkva Svetog arhangela Mihaila u Beogradu poznatija je kao Saborna crkva. Termin saborna znači da je to glavna gradska crkva, na čijem čelu je episkop. Hram Svetog Save je preuzeo ulogu sabornog hrama, ali je Saborna crkva u Beogradu zadržala svoj prepoznatljiv naziv. 

Pogledajte u galeriji kako izgleda Saborna crkva u Beogradu:

Saborna crkva ima veliki istorijski i umetnički značaj, bogatu riznicu i grobove znamenitih ličnosti Srbije. U crkvi su sahranjeni Knez Miloš Obrenović i njegov sin knez Mihailo, koji je surovo ubijen na Košutnjaku, kao i mitropolit Mihailo, mitropolit Inokentije, patrijarh Vikentije i patrijarh Gavrilo. U porti crkve sahranjeni su Vuk Stefanović Karadžić i Dositej Obradović. Nalazi se u neposrednoj blizini glavne pešačke zone Beograda - ulice Knez Mihailove.

Crkva koju danas imamo prilike da vidimo podignuta je na temeljima stare crkve iz 18.veka. Stara crkva je više puta rušena i obnavljana usled tursko-austrijskih sukoba. Konačno, 1837. godine započeta je gradnja crkve koja će ostati simbol Beograda, a čiju gradnju je naložio knez Miloš Obrenović. Ime joj je dao upravo on, po svojoj krsnoj slavi, arhangelu Mihailu i predstavljala je najveću građevinu za vreme vladavine Obrenovića. Izgrađena je na uzvišenju da bi se videla iz svih krajeva grada.

Pogledajte obeležja znamenitih ličnosti sahranjenih u Sabornoj crkvi u Beogradu:

U ovoj crkvi je u jednom delu ikonostasa moguće videti simbol "Svevidećeg oko".

Teolog Aleksandar Đurđević navodi da oko u piramidi ne predstavlja samo znak masona.

- Svevideće oko često izaziva pogrešno tumačenje i povezuje se sa masonerijom, iako masonerija nastaje tek u 18. veku. U pravoslavnoj ikonografiji svevideće oko predstavlja Božju svemogućnost i prisutnost - Bog je svuda prisutan i vidi sve, pa tako poznaje srce svakog čoveka. Trougao koji okružuje oko predstavlja Sveto Trojstvo. Ovaj simbol se pojavljuje na crkvenim freskama, ikonama i predmetima, ne kao znak tajnih društava već kao podsetnik da ništa nije sakriveno od Boga - zaključuje teolog Aleksandar Đurđević.

Svevideće oko bilo je predstavljeno i u srednjovekovnim srpskim manastirima. Jedan od njih je i manastir Manasija, zadužbina despota Stefana Lazarevića s početka 15. veka. U manastirskoj crkvi freskopisano je svevideće Božje oko, međutim Turci su ga uništili kopljem da ih Božje oko ne bi gledalo kako pljačkaju i uništavaju manastir.

Jedan vernik po imenu Jovan je na portalu svetosavlje.org postavio pitanje o svevidećem oku:

- Zašto u svakoj crkvi i manastiru u kojem sam bio, na ikonostasu postoji Luciferova piramida, i svevideće oko, koje simbolizuje istog (antihrista)? To me jako uznemirava i umesto da nađem mir u crkvi, ja svaki put izadjem potresen! Zašto niko na to ne obraća pažnju?

Otac Dušan mu je odgovorio sledeće:

- Pomaže Bog, dragi brate Jovane, Ne znam zašto Tebe toliko uznemirava ikonografski motiv „Svevideće oko“ u trouglu, koji se često slika na našim ikonostasima iznad Carskih dveri, a na mestu gde se obično nalazi motiv „Nedremano oko“. Trougao, kao simvol broja tri, koji je bio u poštovanju i kod Jevreja, služio je u ranom hrišćanstvu kao simvol Trojičnog Boga, pre no što se razvio današnji motiv predstavljanja Presvete Trojice (Tri putnika kod Avraama ili Očestvo). Jasna i potpuna simvolika geometrijskog oblika trougla, koji je bio omiljen u antičkoj grčkoj arhitekturi i koji poseduje svaki antički zabat, sigurno da vodi poreklo od egipatskih piramida, jer je taj oblik u starom svetu predstavljao nebeski grad, dakle težnju ka božanstvu.

I kasnije, u hrišćanskom srednjem veku, trougao se susreće mnogo često u crkvenom graditeljstvu i ne samo kod zvonika, koji svojom visinom i oblikom predstavljaju vezu između zemlje i neba. Znak trougla sa Božjim okom u sredini, često sa jevrejskim nazivom Boga – Jahve, bio je odomaćen u ikonografskoj tematici 17. i 18. veka. Neke elemente ove predstave uzeli su kasnije u svoje obeležje i slobodni zidari, masoni, što ničim ne umanjuje značaj hrišaćanske ikonografije. Uostalom, Lucifer znači „svetlonosni“ i prorok Isaija je nazvao vavilonskog cara Lucifer, što znači „zvezda Danica“ (Is.14, 12), jer je Venera dobila ime Danica, kad je jutarnja zvezda. Znatno kasnije je ime Lucifer pripisano Satani, ali iz vremena pre pada, dakle dok je još bio anđeo.

Kad sledeći put budeš ušao u crkvu, na čijem ikonostasu ugledaš trougao sa „svevidećim okom“, pomoli se Presvetoj Trojici, čiji je simvol ovaj geometrijski oblik i pomisli da se pred okom Božjim ništa ne može sakriti. Ponekad ćeš na tom mestu videti ruku, šaku Božju, pruženu iz oblaka, prema rečima i Knjige premudrosti Solomonove 3, 1. Jedna od najlepših je ona iz Manastira Manasija, ispod koje je naslikan car Solomon, koji i objašnjava ruku Gospodnju.

Spokojnu i usrdnu molitvu u hramu Božjem i izlazak iz njega u miru, želi ti tvoj otac Dušan.

(Kurir.rs/ M.F.)

Crkva brvnara u Prijedoru: