Približava se najveći hrišćanski praznik a mnogi se i dalje dvoume da li se treba pozdravljati sa "Hristos vaskrese", "Hristos voskrse", "Hristos vaskrs" i slučno.

Kako se ovi oblici i dalje čuju, rešili smo da povodom uskršnjih praznika (hrišćani se vaskršnjim pozdravom obraćaju jedni drugima sve do Spasovdana), napišemo nešto o tome.

Oblici "Vaskrs", "Vaskrsenije", "vaskrsnuti", "vaskrse" (u značenju uskrsnu) pripadaju starom srpskom crkvenom i književnom jeziku, koji se do sredine XVIII veka upotrebljavao u srpskoj sredini, odnosno u svim krajevima pod upravom Srpske pravoslavne crkve. To je tzv. srpskoslovenski jezik – srpska redakcija staroslovenskog jezika (jezika prevoda bogoslužbenih knjiga sa grčkog na jezik solunskih Slovena, sredinom IX veka).

Srpska redakcija staroslovenskog jezika (izgovor staroslovenskog u duhu srpskog jezika, tj. na srpski način) nastala je u vreme kada su Srbi u svojoj sredini primili slovensko bogosluženje i slovensku pismenost (tokom X, a najkasnije do prvih decenijaXI veka). Od tada pa do prvih decenija XV veka Srbi su pomenute reči izgovarali sa poluglasnikom iza početnog "v", a od XV veka pa nadalje izgovaraju ih sa "a".

svetlucava-jaja-uskrs-vaskrs.jpg
Shutterstock 

Srpskoslovenski jezik kao zvanični crkveni jezik Srbi su sredinom XVIII veka zamenili ruskim crkvenim jezikom (tzv. ruskoslovenskim). Od sredine XVIII veka do danas ruskoslovenski jezik se upotrebljava u Srpskoj pravoslavnoj crkvi kao zvaničan crkveni jezik. U tom crkvenom jeziku reči o kojima govorimo izgovaraju se na ruski način (sa o u prvom slogu): Voskresenije, voskresnuti, voskrese.

Srbi nisu zaboravili ni svoj stari naziv za ovaj praznik, pa se danas može čuti i Vaskrs(enije), vaskrsnuti, pored Voskresenije, voskresnuti... Reč "Uskrs" pripada srpskom narodnom jeziku, u kojem je u veoma davno vreme početno u dobijeno od starog početnog "v" (iza koga je sledio tvrdi poluglas).

vaskrs-uskrs-jaja-farbana-jaja.jpg
Shutterstock 

Tako danas imamo Uskrs (srpsko narodno), Vaskrs (staro srpsko književno i crkveno) i Voskresenije (današnje srpsko crkveno). U pozdravu se nije uobičajio narodni izgovor Hristos uskrsnu. Sačuvano je staro srpsko crkveno (srpskoslovensko) Hristos vaskrse i današnje crkveno (ruskoslovensko) Hristos voskrese.

Ostali oblici koji se čuju, a koje smo pominjali (Hristos voskrse / vaskrese / vaskrs) ne pripadaju ni starom ni današnjem srpskom crkvenom jeziku.