POLJSKI DEČAK SA SRBIJOM U SRCU: U susret 110. godišnjici Cerske bitke
LOZNICA – Obeležavanje značajnih datuma iz naše slavne istorije prilika je da se podsetimo onih koji su pre više od jednog veka hrabro stali na branik otadžbine i rodoljublja koje je tada vladalo u srpskom narodu.
Njima je pred višestruko jačim neprijateljem zajednička bila ista želja - sačuvati slobodu i nezavisnost Srbije. Takav primer je porodica Sondermajer koja je u najtežim danima Srbije tokom balkanskih i Prvog svetskog rata dala veliki doprinos, kao i razvoju zemlje u periodu između dva svetska rata kada je Tadija, najistaknutiji član porodice, osnovao i uspešno vodio prvu civilnu avio kompaniju u Kraljevini. Letački as Velikog rata, prvi je vazduhoplovni inženjer u Srbiji i prvi pilot koji je preleteo 14.800 kilometara tako što je izveo transkontinetalni let od Pariza do Bombaja.
Glava porodice, Roman Sondermajer, imao je prusko- poljsko poreklo, bio je jedan od prvih hirurga u Srbiji, utemeljivač srpske vojne hirirugije i načelnik ratnog saniteta od 1912. do 1918. Njegovi sinovi Tadija i Vladislav nosili su srpsku uniformu, a dobrovoljne bolničarke bile su njegova supruga Stanislava i kćerka Jadviga. Stanislava je od početka balkanskih ratova bila bolničarka-dobrovoljac i preminula je avgusta 1914, a i Jadviga je u ratu umrla od tifusa. Roman i dvojica starijih sinova preživeli su, on kao načelnik saniteta, a Vladislav i Tadija kao piloti.
Veliki rat uzeo je još jednog člana porodice, šesnaestogodišnjeg Stanislava Staška Sondermajera, on je najmlađi srpski vojnik poginuo u Cerskoj bici. Ugledavši se na braću, mada je bio tek učenik šestog razreda Druge beogradske gimnazije, želeo je u dobrovoljce, ali mu otac nije dozvolio. Stanislav je pobegao od kuće i prijavio se u vojsku. Tako mladom određeno je da služi dalje od bojišta, ali je on preklinjao da ode u prve borbene redove. Na kraju je prebačen na front, ali, nažalost, nije dugo vojevao i samo nekoliko dana posle stupanja u vojsku ostao je na bojnom polju. U vreme najžešćih borbi, 18. avgusta, poginuo je kod Pocerskog Dobrića i postao najmlađi srpski borac koji je izgubio život u cerskoj operaciji. Njegova smrt potresla je prekaljene ratnike Trećeg konjičkog puka, a na vest o Staškovoj pogibiji njegov profesor Miodrag Ibrovac je zapisao: ‘’Od srca žaljen, mlad, a tako slavan, mali junak Trećeg konjičkog puka, boravi večni san na polju časti’’. Meštanke Bogosavca sahranile su njegovo telo u centru sela gde je kasnije podignut spomenik najmlađem heroju Cerske bitke. One su dečaka u uniformi pronašle na bojištu, u njegovom džepu krvavu đačku knjižicu, a nedaleko od njega i njegov dnevnik, umotan u okrvavljenu maramicu. Majka Stanislava, nije dočekala smrt sina izgubivši život dva dana pre njegove pogibije.
Na obroncima Cera u avgustu 1914. među palim znanim i neznanim junacima odbrane Srbije u prvoj velikoj savezničkoj pobedi u Prvom svetskom ratu, našao se tako i jedan golobradi dečak, koji je Srbiju toliko voleo da joj je poklonio život.
Inače, pre nekoliko godina u Muzeju Jadra u Loznici bila je priređena izložba ‘’Sondermajeri - rodom Poljaci, a srcem Srbi’’, autora Gorana Vilića, istoričara, kao svedočanstvo o Stanislavu i njegovoj porodici koja je volela Srbiju kao svoju rodnu grudu.
Kurir.rs/T.Ilić
TAČNO U 18.30: Predsednik Aleksandar Vučić o svim aktuelnim i važnim temama za Srbiju